Ülkemizde Bulunan Banka Çeşitleri Nelerdir?

İhtiyacımız doğrultusunda kullandığımız ancak çeşitleri konusunda çok az bilgi sahibi olduğumuz konulardan biri de “bankalar”dır. Birkaç çeşit banka bilgisine hâkim olsak bile bu terimlerin bankaları nasıl tanımladıkları bilgisi çok az kişi tarafından bilinir. Genellikle bilinen banka çeşitleri arasında devlet bankaları ve özel bankalar yer almaktadır. Ama aslında işlem yapan bankalar bu ikisinden daha fazladır.

Ülkemizdeki işlem yapan banka çeşitleri şu şekilde sıralayabiliriz;

1. Mevduat (Ticaret) Bankaları
2. Yatırım Bankaları
3. Kalkınma Bankaları
4. Katılım (Faizsiz) Bankaları
5. Merkez Bankası
6. Özel Amaçla Kurulmuş Bankalar
7. Kıyı Bankaları

Şimdi bu banka çeşitleri hakkında kısaca bilgi verelim.

Mevduat Bankaları

Ticaret bankaları olarak da adlandırılan bu tarz bankların fon kaynakları, topladıkları mevduatlardan oluşmuştur. Bu çeşit bankalar topladıkları mevduatları kredi şeklinde müşterilerine verirler. Aslında fon arz eden ve fon talep eden kişiler arasında güvenli bir köprü oluşturular ve bu işlemden kar elde ederler.

Mevduat bankalarının ihtiyacı olan kişilere bu kaynağı sağlamaları sayesinde ekonomi içerisinde kaydi para yaratılmış olur. Mevduat bankaları topladıkları fonları Merkez Bankasının belirlediği oranda mevduat munzam karşılığı olarak ayırır ve kalan miktar üzerinden müşterilerinin hizmetine sunar.

Mevduat bankalarının hizmetlerinden bir kaçını sıralamak istersek; mevduat kabul etmek, nakdi veya gayri nakdi kredi vermek, para veya fon transferleri yapmak, çek ve kambiyo işlemleri, yatırım danışmanlığı, portföy yöneticiliği, döviz işlemleri, kiralık kasa hizmeti, sigortacılık ürünleri şeklinde sıralayabiliriz.

Yatırım Bankaları

Bu çeşit bankalar, yatırım yapan şirketlere kaynak sağlamak amacı ile kurulmuş bankalardır. Bankaların müşterileri bireyler değil firmalardır. Bankaların kaynakları yani öz sermayeleri, dış kaynaklardan sağlanan uzun vadeli tahvil veya mevduatlardan sağlanır. Bu bankalar firmalara fon sağlamak yanında firmaların kendi hisse senedi veya tahvillerini yatırımcılara ulaşması görevini de üstlenmişlerdir.

Yatırım bankaları şirketlerin birleşmesi, satılması gibi konularında da çalışırlar. Bunun yanında vesaik ve akreditif açmak, kamu özelleştirmeleri, uzun vadeli ve düşük faizli fon sağlamak, şirketler arasında aracılık yapmak gibi görevleri de vardır. Yatırım bankaları kamu projelerinde fon sağlama şeklinde de görev alırlar.

 Kalkınma Bankaları

Kalkınma bankaları genellikle ülkemiz gibi kalkınmakta olan ülkelerde görülen bir banka çeşididir. Gelişmekte olan ülkelerdeki sermayenin az olması nedeniyle firmalara yatırımları için fon sağlama görevi üstlenirler. Sanayi sektörünü geliştirmeye yönelik çalışan bankalarda diyebiliriz.  Ayrıca bu bankaların görevlerinden biri de yatırım yapılacak yeni sektörlerin bulunmasıdır. Sektör ve piyasalar ile ilgili araştırma ve analiz yaparak müşterilerini bilgilendirirler.

Kalkınma bankaları görevlerinden bir kaçını sayarsak; sanayi sektörüne orta ve uzun vadeli fon sağlamak, yeni girişimcilere yardımcı olmak, yeni yatırım alanları araştırmak, yatırım alanları konusunda araştırma ve inceleme yapmak, çeşitli finansal araçları (mesela döviz gibi) sanayi sektörüne yönlendirmek, yabancı veya yerli yatırımcılar bulmak, sermaye piyasalarının gelişmesine yardımcı olmak şeklinde sıralayabiliriz.

Katılım (Faizsiz) Bankaları

Bu tarz bankalar İslam dininin ‘faiz’ konusundaki hassasiyetine önem vererek kurulmuş, faizin geçerli olmadığı bir sistemde işlem yapan bankalardır. Katılım bankalarında belli bir proje veya mala katılım sağlanması şeklinde işlem yapılır. Bu tarz bankalar birikimlerini tasarruf etmek isteyen kişilerden mevduat alırlar ve bu mevduatları finansal kaynak olarak kullanırlar. Gelirlerini yatırım yaptıkları bu projelerden aldıkları katılım payından sağlarlar. Elde ettikleri katılım paylarının yüzde 20sini kendi bünyelerinde tutarak yüzde 80ini tasarruf sahiplerini verirler.

Merkez Bankası

‘Bankaların bankası’ diye de adlandırılan merkez bankası diğer bankalardan daha farklı bir yapıya sahiptir ve ülkenin para politikalarını gerçekleştirilmek üzere kurulmuş bir bankadır. Bizim ülkemizde merkez bankası bağımsız bir yapıya sahiptir. Yani siyasi faktörlerden uzak ülke ekonomisinin düzeni için çalışan bir yapıdadır.

TC Merkez Bankasının temel amacı fiyat istikrarının sürdürülmesi ve sağlanmasıdır. Ancak bunun dışında farklı görevleri de vardır. Devlet bankasıdır ve gerektiğinde bankalara finansman sağlamanın yanında para basar. Para arzının kontrolü için gerektiğinde para politikaları ile finansal piyasalara müdahale eder. Bunun yanında bankaların düzenlenmesi ve denetlenmesi, ülkenin döviz ve altın rezervlerinin yönetilmesi, faizlerin kontrolü gibi görevleri de vardır.

Özel Amaçla Kurulmuş Bankalar

Bu tarz bankalar özel bir tüzük ve kuralla kurulmuş ve kuruluş amacına göre faaliyet gösteren bankalardır. Mesela tarım sektörünü çiftçiyi desteklemek, konut yapmak ve satmak amacı gibi özel amaçlı banka çeşididir.

Kıyı Bankaları

Off-shore olarak da adlandırılan bu bankalar genellikle vergi, yasa ve hukuksal düzenlemeler konusunda kuralların gevşek olduğu bankalardır. Genellikle serbest bölgelerde kurulan bu tarz bankalar ülke dışından sağlanan fonların gene ülke dışında kullanılması şeklinde çalışırlar. Belli prim ve denetimlerden muaf olmaları açısından firmalara avantaj sağlasa bile ülke açısından vergi kaybı, merkez bankasının karşılık toplama zorluğu ve tam rekabeti sağlayamamasından dolayı otorite kaybı şeklinde ülke için dezavantajları vardır.

Görüldüğü üzere özel bankalar ve devlet bankaları dışında bir çok farklı banka çeşitleri vardır. Bankaların amaçlarının neler olduğunu bilerek amacımıza uygun banka tercihi yapmamız işlemlerimiz açısından daha faydalı olacaktır.

Bir önceki yazımız olan Evlilik Desteği 50 Bin TL Kredi İmkanı Evlilik Desteği Nasıl Alınır ? başlıklı makalemizde Devletten evlilik kredisi, evlilik desteği ve evlilik kredisi almak hakkında bilgiler verilmektedir.