Tüketici Güven Endeksi Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Tüketici güven endeksi ekonomideki birçok güven endeksinden biridir.  Tüketicilerin kişisel mali durumları ile ülke genelindeki mali duruma ilişkin görüşlerini, önümüzdeki dönemde yapacakları para harcamaları ve planladıkları tasarruf eğilimlerini ölçmeyi sağlayan bir araçtır. Tüketici güven endeksi Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu ortak çalışmasıyla vatandaşlara her ay yapılan aylık tüketici eğilim anketi ile belirlenir.

Nasıl Hesaplanır?          

Güven endeksi ülke genelinde rastgele seçilmiş hanelerden kişisel ve ülke mali durumuna ilişkin görüşleri, ileriki döneme ait mali planları çerçevesinde verdikleri bilgilerle hesaplanır. Tüketiciye genel olarak geçen 12 aydaki hanenin ekonomik durumu, gelecek 12 aylık döneme ilişkin hanenin ekonomik beklentilerini, borç kullanıp kullanmayacağını, ev ya da araba almayı düşünüp düşünmediğini, ev tadilatı için para harcama planlarını, ülkenin ekonomik koşullarına yönelik fikirlerini, işsiz sayısının artıp artmayacağını, tüketici fiyatlarının artıp artmayacağına ilişkin sorular sorulur. Ayrıca tüketicilere dayanıklı tüketim malları alma ve tasarruf yapma hakkındaki düşünceleri de sorulur.  Buradaki amaç hem tüketicilerin harcama eğilimlerini kestirebilmek hem de ekonomiye duyulan güveni ortaya çıkarabilmektir. Güven endeksi anketleri rastgele seçilmiş hanelere her ayın ilk on beş günü uygulanır, aynı ayın sonunda da güven endeksi oranları açıklanır.

Nasıl Yorumlanır?

Avrupa Birliği’ nin kullandığı denge sistemine göre hesaplanan endeks oranları 0-200 aralığında bir değer alır. Denge sisteminde sorulara iyimser ve kötümser yaklaşanların yüzdelerinin farkı alınır ve bu farka yüz eklenerek her bir soru için yayılma endeksi oluşturulur.  Seçilen soruların aritmetik ortalaması alınarak genel güven endeksi hesaplanmış olur. Endeksin 100’den büyük olması tüketicinin ekonomiye güvenin yüksek olduğunu, 100’den düşük olması mali duruma kötümser yaklaştığını belirtir.

Tüketici talepleri ve ülkenin büyüme oranları üzerinde etkisi olan ve makroekonomik göstergelerden biri olan güven endeksinin 100’den düşük olduğu zamanlarda tüketicilerin para harcama yönelimlerinde zayıflama gözlenir. Dolayısıyla para politikacıları bu endeksi yukarı çıkarmak için politikalar üretirler. Tüketici güven endeksinin yüzden yüksek olduğu durumlarda ise tüketicinin harcama eğilimlerinde artış gözükecektir. Burada dikkat edilecek husus ise aşırı harcamaların önüne geçecek tasarruf tedbirlerinin her zaman devrede tutulmasıdır.

Türkiye İstatistik Kurumu’ nun açıkladığı verilere göre 2016 yılı Kasım ayında tüketici güven endeksi 68,9 hesaplanarak Ekim ayına göre yüzde 6,9 oranında azaldı. Böylece 2016 Mayıs, Haziran döneminden sonra yine endeks 70 barajının altını görerek iyimserlikten uzak bir görünüm kazanmıştır. Hanenin maddi durum beklenti endeksi de yüzde 5,4 azalarak 89,01′ e geriledi. Ekim ayında 101,62 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi yüzde 6,5 azalarak 95,06 oldu. İşsiz sayısı beklentisi endeksinde yüzde 7,6 oranında azalma oldu. Bu göstergelerin işaret ettiği kadarıyla önümüzdeki dönemde tüketiciler tasarruf etmede zorlanacaklarını, işsizliğin daha da artacağını, genel ekonomik durumun daha da kötüleşeceğini düşünüyorlar.

Türkiye’ de tüketici nezdinde genel ekonomi üzerinde en belirleyici etken öteden beri kur olmuştur. Ekonomiyi takip eden her vatandaşın ilk baktığı ekonomik gösterge dolar/TL, dolar/Euro değerleridir. Döviz kurunda yaşanan marjinal değişimler tüketicilerin ülke ve hane ekonomisine yaklaşımlarını, işsizliğin artıp artmayacağına ilişkin görüşlerini, tasarruf planlarını, geleceğe yönelik maddi hesaplamalarını az veya çok etkilemektedir. Kurda yaşanan hareketliliğin tüketici güven endekslerine yansımaması düşünülemez. TUİK’ in açıkladığı geçmiş yıllara dönük endeks oranlarına bakıldığında da döviz kurlarında yaşanan değişimlerin tüketicilerin hane halkı ekonomisine dair beklentilerini, harcama eğilimlerini, ülke ekonomisine dair düşüncelerini etkilediği görülmüştür.

Bir önceki yazımız olan Otomatik Ödeme Talimatı Nedir ? Otomatik Ödeme Talimatı Nasıl Verilir ? başlıklı makalemizde Ödeme talimatı nedir, otomatik ödeme ve Otomatik ödeme talimatı hakkında bilgiler verilmektedir.