Kıymetli Evrak Nedir? Kıymetli Evrak Türleri

Gelişen ticaretle birlikte, alım ve satım işlemleri açısından kolaylık sağlayan ödeme işlemleri de çeşitlilik göstermiştir.

Yüksek miktardaki paranın nakit olarak ödeme zorluğu ve nakit olarak ödenmesi istenen para miktarının alıcının elinde bulunmaması bu çeşitliliği zorunlu kılmıştır.

Peki, kıymetli evrak nedir? Kıymetli Evrak Türleri ve Özellikleri nelerdir?

Kıymetli Evrak Nedir?

Üzerlerinde hakları yazılı olan ve ibraz edilmeden herhangi bir hak iddia edilemeyen evraklara kıymetli evraklar denir. Parasal hak iddia edebilir ve devredilebilir olmaları en önemli özelliklerindendir.

Kıymetli Evrakların Çeşitleri

Kıymetli evraklar bağlı oldukları kanuna göre ve devredilme usullerine göre sınıflandırılabilirler. Ancak daha kolay anlaşılması için, kıymetli evrak çeşitleri iki başlık altında incelenir.

Kambiyo Senetleri

Kıymetli evrak türlerinden olan Kambiyo senetleri ayrıca kendi içinde bono, çek ve poliçe olarak üç alt grubu ayrılır.

Bono

Borçlu tarafından imzalanarak alacaklıya verilen ve paranın belirtilen vadenin sonunda ödeneceğini gösteren senede bono denir.

Çek

Çek sahibi tarafından bankaya hitaben yazılmış ödeme emri niteliği taşıyan kıymetli evrağa çek denir. Elinde çek bulunan alacaklı çek üzerinde yazan tutarı bankaya giderek tahsil edebilmektedir.

Poliçe

Poliçe, bir kişi emrine başka bir kişiye verilen ödeme yetkisini içeren bir senettir.

Menkul Kıymetler

Menkul kıymetlerin kambiyo senetlerinden farkı yatırım aracı olarak borsada kullanılabilirliğidir. En sık kullanılan menkul kıymetler çeşitleri; hisse senetleri, hazine bonoları, tahviller ve ipotekli borç senetleridir.

Hisse Senetleri

Şirketlerin halka açık olması kaydıyla, şirkete ya da şirket ortaklarına hisse değeri karşılığı para ödenmesi yoluyla şirkete ortak olmamıza imkan sağlayan kıymetli evraklara hisse senetleri denir.

Tahviller

Tahvil, devlet, kamu kurumları ya da anonim şirketler tarafından çıkartılabilen borç senetlerine verilen addır. Hisse senetlerinde olduğu gibi borsada alım ve satımı yapılabilir. Fakat tahviller borç senedi niteliği taşıdığı için şirket üzerinde herhangi bir mülkiyet hakkı doğurmaz. Tahviller sahiplerine belirli miktarda faiz getirisi sağlarlar. Tahvillerin vade süresi 1 yıl veya daha fazladır.

Kıymetli Evraklar Nedir?

Hazine Bonoları

Hazine bonosu; devlet tarafından bünyesindeki borç açıklarını kapatmak için çıkarılan borç senetlerine verilen isimdir. Hazine bonolarının vadesi 1 yıldan uzun olamaz. Elinde hazine bonosu bulunduran bir kişi vade sonunda faiz getirisi elde eder.

İpotekli Borç Senetleri

Taşınmaz varlıklara rehin konulmasıyla beraber elde edilen borç senetlerine ipotekli borç senetleri denir. Bu senetlerin değeri taşınmaz varlığın değerini geçemez. Dolayısıyla, alacaklı kişinin alacağı rehin hakkıyla birlikte garanti altına alınmış olur.

Burada açıklaması yapılan menkul kıymetlerinden başka menkul kıymetler de mevcuttur. İrat senedi, makbuz senetleri, varant, konşimento da kıymetli evrak türleri niteliğindeki diğer menkul kıymetlerdir.

Kıymetli Evrakların Özellikleri

Kıymetli evrak özellikleri arasında en önemlilerden birisi belirli sayıda üretilmiş olması ya da sayı sınırının olmamasıdır. Kambiyo senetleri belirli sayıda üretilmişlerdir ve sonradan tekrardan üretilemezler. Fakat menkul kıymetlerde belirli bir sayı yoktur ve ihtiyaç duyulursa tekrardan üretilebilirler.

Kıymetli Evrak

Kıymetli evrakların imzalanması durumunda üzerinde yazılı olan miktarın imzalayan kişi tarafından mutlaka kıymetli evrakı elinde bulunduran kişiye ödenmesi gerekir. Burada esas önemli olan,  iki kişi arasındaki senedi imzalama sebebinin önemsiz olma durumudur. Açıklamak gerekirse, sadece kişiye güvenerek borçlu miktardan daha yüksek miktarın kıymetli evrakla ödeme garantisi verilmiş olmasının hukuki olarak bir anlamı yoktur.

Ayrıca kıymetli evraklar şekil unsuruna bağlı evraklardır. Kambiyo senetleri ve menkul kıymetlerde bu şekil unsurlarına uyulması kesinlikle gerekmektedir. Çünkü bu şekil unsurlarına uygun olmayan kıymetli evraklar hukuken geçersizdirler ve alacak hakkı doğurmazlar.

Bir önceki yazımız olan Otomatik Ödeme Talimatı Nedir ? Otomatik Ödeme Talimatı Nasıl Verilir ? başlıklı makalemizde Ödeme talimatı nedir, otomatik ödeme ve Otomatik ödeme talimatı hakkında bilgiler verilmektedir.