Piyasa Kavramı

İktisadi yönden piyasa, alıcı ve satıcıların birbirleri ile karşılıklı iletişim halinde oldukları ve takas işleminin meydana geldiği bir yerdir. Genel bir piyasa tanımından sonra finansal piyasa ne anlama geliyor  açıklamaya çalışalım.

Finansal Piyasalar

Finansal Piyasa, fon arz edenlerle fon kullananların bir araya geldiği ve bunun yanında fon akımlarına aracılık eden kurumlar, fon akımı sağlayan finansal varlıklar; piyasaların adil, şeffaf ve güven ortamı içerisinde çalışmasını sağlayacak hukuki ve idari düzenlemelerden oluşan bir sistemdir. Finansal piyasalar çeşitli kriterlere göre sınıflara ayrılırlar:

• Para ve Sermaye Piyasaları
• Organize ve Organize Olmayan Piyasalar
• Birincil ve İkincil Piyasalar

Para ve Sermaye Piyasaları

Finansal piyasalar, fonların sürelerine göre para ve sermaye piyasaları olarak ikiye ayrılırlar.

Vadesi bir yıldan az olan fon arz ve fon talebinin karşılaştığı piyasalara para piyasası denilmektedir. Para piyasasına geçici ve mevsimlik nakit sıkıntısının karşılanması için başvurulur. Para piyasasında, likiditesi yüksek ve riski az olan araçlar işlem görmektedir. Bu araçlar aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Hazine Tahvilleri
• Mevduat Sertifikası
• Finansman Bonosu
• Repo
• Çek ve Senetler

Sermaye piyasaları ise, orta, uzun ve sonsuz vadeli fonların arz ve talebinin aracı kurumlar vasıtasıyla ve menkul kıymetlere bağlı olarak karşı karşıya geldiği  piyasalardır. Sermaye piyasasına genel olarak sabit yatırımlar ve devamlı işletme sermayesinin finansmanı için başvurulur. Sermaye piyasasında kaynaklar devamlılık arz eden tasarruflardır. Ülkemizde temel olarak üç para piyasası vardır:

• Bankalar Arası Para Piyasa
• Merkez Bankası Para Piyasası
• Takasbank Para Piyasası

Esasen piyasaları enstrümanlara göre ayırmak çok da anlamlı değildir. Zira kamunun ihraç ettiği bir borçlanma senedinin vadesine göre hem sermaye piyasası aracı hem de para piyasası aracı olarak tanımlanması mümkün olabilir. Ayrıca söz konusu piyasalarda el değiştiren para yerel para değil ise “para piyasası” tanımı yerine “döviz piyasası” kullanılacaktır.

Organize ve Organize Olmayan Piyasalar

Finansal piyasalar, kurumsallaşma dikkate alınarak organize (Borsa) ve organize olmayan (tezgah üstü) piyasalar olarak sınıflandırılabilir.

Organize piyasalar, tüm tarafların yapılan işlemlerden haberdar oldukları ve aracılık faaliyeti yapılan, tek fiyat oluşan piyasalardır. Organize piyasalarda yatırımcılar tarafından bilgilere erişmek kolay ve maliyeti düşük olur; çok sayıda alıcı ve satıcı olduğundan tam rekabet koşulları daha geçerli olur; alıcı ve satıcıların tek başlarına piyasayı etkileyebilme güçleri mümkün olmaz. Bu doğrultuda, organize piyasalarda finansal varlıkların fiyatı doğru olarak belirlenir. Organize olmuş piyasalara verilebilecek en iyi örnek “borsa” dır.

Organize olmayan piyasalar ise, aracıların kendilerine pozisyon taşıdıkları, yani çoklu fiyat sisteminin işlediği bir sistemdir. Bu tür piyasalarda finansal varlıkların fiyatları pazarlık yapılarak oluşur. Organize olmamış piyasalarda genellikle işlem yapan tasarruf sahiplerinin kimliği bilinmediği gibi aracı kurum da bilinmez. Organize olmamış piyasanın aldatılma olasılığının yüksek olması, devamlılık göstermemesi gibi zararlarının olmasının yanında, küçük ve riski yüksek olan işletmelerin finansal varlıklarına likidite kazandırması yönünden önemli işlevleri bulunmaktadır.

Birincil ve İkincil Piyasalar

Birincil piyasalar, finansal varlıkların ilk defa alıcılara satıldığı piyasalardır. Birincil piyasalardaki işlemler sonucunda bu finansal varlıkları ihraç eden kurumlara fon girişleri  olur. Arada şirketin bulunmayıp bir banka ya da aracı kurumun bulunması bu alımın birincil piyasadan olmasına herhangi bir engel oluşturmaz.

İkincil piyasalar ise, daha önceden alınıp satılmış finansal varlıkların tekrar işlem gördüğü piyasalardır. İkincil piyasa, menkul kıymetlerin likiditesini arttırır ve bu sayede  birincil piyasaya talep yaratır ve gelişmesini sağlar.

Bir önceki yazımız olan Otomatik Ödeme Talimatı Nedir ? Otomatik Ödeme Talimatı Nasıl Verilir ? başlıklı makalemizde Ödeme talimatı nedir, otomatik ödeme ve Otomatik ödeme talimatı hakkında bilgiler verilmektedir.