Borsa ticaretin kurumsallaşmış ve yenilik kazanmış halidir. Günümüz koşullarında her kurumun ve kuruluş borsa da hisselerini işleme açmaktadır. Borsa hakkında merak edilen konulardan biri de açılış fiyatlarının nasıl belirlendiğidir. Her ülkede farklı borsalar ve her borsanın da kendine has kuralları ve yöntemleri olduğu gibi açılış fiyatı belirleme için de farklı yöntemler bulunmaktadır. Bugün genellikle uygulanan yöntem tek fiyat yöntemidir. Açılış fiyatlarının, markaların ve tüccarların işlem yaptığı borsa içerisinde önemi büyüktür. Borsa içerisinde açılış fiyatı işlem saatlerinin farklı zamanlarında belirlenebilmektedir. Günün başlangıcında ilk belirleme yapıldığı gibi kapanış içinde bir fiyat belirlemesi yapılır ve daha sonra borsa günlük işlemlerine son verir. Borsanın işlem gördüğü saatler içerisinde fiyat belirleme zamanları farklı kısımlara bölünmüş olup emirlerin toplanması ve fiyatın açıklanması ile sonuç bulmaktadır. Bu sayede borsanın işlem hacmi ve yatırımcıların da verdiği emirler doğrultusunda bir fiyat belirlenmiş olur. Belirlenen fiyat bir sonraki fiyat belirleme işleminin başlamasına kadar tüm piyasa araçları kurum kuruluş ve markalar için geçerlidir.

Tek Fiyat Yöntemi İle Açılış Fiyatı Belirleme

Borsa içerisinde para emirleri söz konusudur. Bunlar işlem gören piyasaya verilen değerlerin farklı kişiler tarafından paylaşılmasıdır. Borsanın kendi belirlediği bir saat veya saatler içerisinde en fazla işlem alan fiyatı belirleme aşamasına geçtikten sonra ilan etmesine tek fiyat denir. Belirlenen tek fiyat işlem görecek olan piyasaların kurumların kuruluşların ve markaların işlem başlangıç saatinde baz alacağı fiyat olup daha sonra değişime uğrayabilmektedir. İşlemler sonucunda değer kazanan veya değer kaybeden piyasalar borsa açılış fiyatına etki etmektedir.

Borsa Açılış Fiyatı Belirlemede Neler Dikkate Alınır

Borsa da tek fiyat yöntemi uygulanıyor ise verilen süre içerisinde birçok emir verilebilir. Verilen emirlerin sayısı ile ilgili herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır. Bir süre belirlenir ve bu süre sona erdiğinde en fazla fiyat ne ise o açılış fiyatı olarak alınır.

Bu sistem yürütülürken belli şeyler baz alınır

1 İşlem emirleri verilirken önceden borsa tarafından belirlenmiş kurallar dikkate alınır.

2 Para emiri verirken belirtilen çizgileri aşmamak gereklidir.

3 Verilen süre içerisinde alınan kararlar hakkında iptal veya değişiklik yapılabilir.

4 Tek fiyat belirleme süresi içerisinde borsa da herhangi bir işlem gerçekleşmez

5 Fiyatların karşılaştırılması ve belirlenmesi de bir takım kurallar çerçevesinde olur.

Bu yöntem ile işlem görmekte ulan kurum ve kuruluşlar arasında sürekli borsa işlemi gören markalar ve yatırımcılar yer almaz. Tek fiyat kapsamında işlem görecek olan piyasanın kamuya açık olması ve belli bir tutarın altında olması gerekir. Bu işlemde belirleyici olanlara piyasa yapıcı denir.

Bu İşlem Belli Piyasalara Uygulanır

• Gip olarak bilinen yerde yapıcı bir konumda olmayanlar
• Kulüp tarafından belirlenen devamlı işlem yapması gerekenler arasında yer almayan yatırımcılar

Piyasa yapıcıları ile tek fiyat yöntemi uygulanıyorsa açılış fiyatı 5 kere açıklanır. Daha sonrasında yapılacak işlemler de bu fiyat üzerinden yürütülür. Borsa açılış yapar yapmaz ilk emir toplama işlemi başlamış olur. Gün sonuna kadar işlem saatleri baz alınarak bir kaç kez daha yapılır. Açılış seansı sırasında kapalı bulunan sermaye araçları gün içerisinde herhangi bir vakitte işleme açılır ise kabul edilir. Son emir toplama işleminden sonra belirlenen fiyat üzerinden işlem yürütür. Tek fiyatı belirlerken verilen emirler içerisinde işlem görmeyenlerde bulunabilir. Bir toplama saatinde işlem görmeyen bir sonraki saatte tekrar tek fiyat belirleme işlemine alınır.

Açılış Fiyatı Belirleme Aşamaları

Borsa açılış fiyatı belirlenirken tek fiyat yöntemi uygulanır bu sebeple çift aşamalı bir yol izlenir.

Tek Fiyat İçin Emir Toplama

Emir vermek için borsa tarafından bu sürecin başlatılmış olması gerekir. Emir toplama yapılırken verilmiş olan emirler bir ekran üzerinden izlenebilmektedir. Borsa içerisindeki emirlerin değeri ve emir vermiş olan kişinin genel emirler ile olan seviyesi bu ekrandan görüntülenir. Borsa da yetkili olan kişi her türlü uyarı değişiklik ve iptal hakkına sahiptir Emirlerin sıralanmasında zamanında büyük bir önceliği vardır. İlk verilen emirlerin değerine bakılarak ön sıralara alındığını söyleyebiliriz. Bir kaç kişi tarafından verilen emirler saat ve değer bakımından aynı olsa bile birlikte baz alınmazlar. Emir toplama işlemi sonlandırılana kadar emir verenler verdikleri emirler üzerinden her türlü değişiklik hakkına sahiptir. Süre bittikten sonra herhangi bir değişiklik yapılamamaktadır. Emiri iptal etme ve fiyatından değişiklikler yapabilme söz konusudur. Emir verme saatleri dışında da yatırımcılar ve piyasa araçları emir verip kendileri arasında bir gözlem gerçekleştirebilmektedir. Bunun sebebi bir sonraki emir toplama işleminde en iyi değeri girebilmektir. Yatırımcılara emir toplama başlayınca haber verilir. Emir toplama süresince verilecek olan emirlerin türleri arasında bir sınırlama koyulmamaktadır. Farklı emir çeşitleri girilebilmekte olup bunlar tamamen yatırımcının tercihine bırakılmıştır. Emir toplama süresi içerisinde emir verme durdurulabilmektedir. Bu son zamanlarda söz konusudur.

Borsa Açılış Fiyatı İçin Tek Fiyat Belirleme Nasıl Yapılır

Bir önceki aşamada toplanan emirler fiyat belirleme sırasında hesaplamaya ve karşılaştırmaya alınır. Bu aşamada toplanan tüm emirler teker teker kontrol edilip verilen değerler arasında bir sonuca varılmaya çalışılır. Borsanın o gün içerisindeki işlem hacmine ve katılımcı sayısına göre bu aşama en fazla 5 dakika sürmektedir. Bu aşamada içerisinde emir verme sonlandırılmış olduğu için verilen emirlerin üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamamaktadır. Bu aşamaya geçilmesinden itibaren iptal etme ve değeri değiştirme gibi şeyler yapılamamaktadır. Bu aşamaya geçilir geçilmez verilen emirler üzerinde sonuç vermeye yönelik işlem anında başlar. Söz konusu aşama sona erdiğinde ise herkesin ulaşabileceği bir ekrandan işleme dair tüm bilgiler yansıtılmaktadır.

Bazı durumlarda borsa açılış fiyatı belirlenemeyebilir. Borsanın ve işlem gördüğü zamanın güncel olaylarına göre değişen bir durumdur. Bu gibi durumlarda borsa açılış fiyatını belirlemek için verilen emirler herhangi bir fiyat belirlenemiyorsa o günün son işlem saatinden iptal edilir. Gün içinde verilen emirlerin ertesi güne geçmesi için fiyatların belirlenmiş ve o fiyatlar çerçevesinde piyasaların işlem görmüş olması gerekir. Borsada işlem yapanların bu işlemeleri gerçekleştirebilmeleri için bir veritabanı mevcuttur. Bu sistem üzerinden tüm katılımcıların işlemler ve aşamalardaki hareketleri ve günlük değerleri gözlenebilmektedir. Gün sonunda borsa işlem görüp kapandığı takdirde en son işlem gören fiyat o günün baz fiyatı olur. Bu baz fiyat ertesi günün açılışında dikkate alınır emirler de verilirken bu baz fiyat çerçevesinde hareket edilir. Borsanın açılış seansı borsa açılış fiyatını belirlemek için verilen ilk adımdır. Bu seans da yaklaşık yarım saat içerisinde fiyat belirlenmiş olur. Borsanın günlük işlem kapasitesinde göre bu süre on beş dakika gibi kısa bir zamanda da tamamlanabilmektedir. Günün son fiyat belirleme seansı olan kapanış seansı ise işlemlerin en kısa sürdüğü seanstır. Kapanış seansı günün baz fiyatını belirlemek için verilecek olan kararın alındığı seans olup 5 ile 10 dakika gibi kısa bir sürede tamamlanmaktadır. Borsa kapanışı için belirlene fiyat içinde açılışta ve gün içerisinde yapılan işlemlerin aynısı uygulanmaktadır.

Bir önceki yazımız olan Borsada Yatırım Stratejileri Nasıl Oluşur başlıklı makalemizde Borsa da stratejilerinizin ve Borsa nasıl takip edilir hakkında bilgiler verilmektedir.